De evolutionaire ontwikkeling van de mens leert ons veel over de verschillende delen van onze hersenen en hun functies.

Het oudste deel van onze hersenen kan je beschouwen als een soort reptielengebied in de hersenstam dat op een onbewuste manier onze levens- en overlevingsinstincten regelt. De kernfunctie van deze delen van de hersenen is ‘overleven’ of ‘lijfbehoud’. Bij stress worden van hieruit, meer bepaald in de amygdala, de vechten-vluchten-vriezen reacties, bekend als de 3 V’s geactiveerd.

Dit deel pakt de rest van het brein “over”. Wanneer we intens emotioneel worden geprikkeld, kunnen we geen aanpsraak meer maken op de tragere, hogere rationele parcours en daarom spreken we bij een dergelijke state of mind van een emotionele gijzeling.  We noemen dit ook de snelle route omdat de reacties die in de amygdala gegenereerd worden reflexmatig zijn.

De paleolimbische gebieden in de hersenen ontwikkelden zich op het moment dat de mens ging leven in groepen en ondersteunen dus het ‘overleven en functioneren van de groep’ of ‘stambehoud’. Machtsverhoudingen, pikorde in de groep en/of de regeling van sociale verhoudingen zijn de voornaamste focus van dit deel van ons brein.

Dit deel activeert onze geldingsdrang en territoriumdrift.

De neolimbisch gebieden in de hersenen vormen a.h.w. de  database van alles wat we geleerd hebben en nog steeds leren. Conditioneringen en automatismen hebben daar hun plek. Ons temperament, karakter, onze innerlijke drijfveren, waarden en persoonlijke blokkades liggen daarin vervat.

95% van ons gedrag is van hieruit geregeld: “gewoonte”,  we staan op automatische piloot.

De prefrontale cortex zorgt er voor dat de mens zich kan onderscheiden van de dieren. Het is dit deel van de hersenen dat er voor zorgt dat we ons eigen functioneren kunnen overdenken (= metacognitie) en kunnen omgaan met complexiteit. Dit deel van ons brein werkt als een Operating System dat nieuwe combinaties kan leggen tussen de reeds opgeslagen kennis met aanpassingsvermogen, creatief en innovatief denken als gevolg. Ook het beheersen van onze gevoelens wordt van daaruit gestuurd. Onnuttige impulsen en neigingen kunnen zo genegeerd of geïnibeerd worden.Daarom noemen we deze gebieden ook wel de CEO.

Deze route is de “trage” route: kost energie (stuurt onze 5 % bewust gedrag).

Ons ratoneel brein kan onze gevoelens niet het zwijgen opleggen, maar kan ons helpen uitvissen welke we zouden moeten volgen. De neiging om impulsen te inhiberen die de weg naar ons doel verhinderen  is een typisch prefrontaal talent. Je aandacht bewust kunnen verleggen/weg van de verleidelijke prikkel is een cognitieve vaardigheid die in onze maatschappij erg gewaardeerd wordt. Iedereen is in zekere zin vatbaar voor verslaving, maar een sterk ontwikkelde prefrontale cortex helpt om er een harmonieuze passie van te maken in tegenstelling tot de obsessieve variant die ons leven ruineert.

Mensen met sterke metacognitieve vaardigheden blijven redelijk in emotionele stormen en  als ze bedachtzame overwegingen maken nemen ze de emotionele wijsheid op in hun beslissingen.