Sommige kinderen hebben een enorme voorsprong tegen de tijd dat ze in de klas gevraagd worden om te reflecteren. Daar hebben ze via hun ouders/verzorgers al vaak mee geoefend.

Anderen hebben net heel weinig ervaring opgedaan met rationeel denken en mentaliseren. Daarbij komt nog dat het hele hersengebied dat onze metacognitie als een centraal besturingssysteem herbergt, pas klaar is met rijpen op 22-24 jaar.  Metacognitie oefenen is een zeer belangrijke tool tot het bereiken van succes. De kunst om je bewust te zijn van je eigen gedachten en hun gevolgen en ze daardoor te beheersen, samen met het beter begrijpen van onszelf, onze plaats in de wereld en die van anderen rondom ons, kan één van de belangrijkste factoren zijn voor het slagen of falen in je leven.

Kinderen met weinig ervaring op het vlak van metacognitie kunnen dus veel baat hebben bij extra metacognitieve training. Klasdiscussies zijn bijvoorbeeld ideaal om de veelzijdigheid aan gezichtspunten in conflict te laten gaan. Het is bijzonder nuttig om de enorme beperkingen van ons denken te begrijpen: Magisch denken/zwart-wit denken/gedachten lezen/ vergroten en verkleinen/generaliseren/etc. Door standpunten te wisselen leer je die filters kennen.  Dat metacognitie verbonden aan eender welke vakinhoud een enorme meerwaarde oplevert, blijkt uit wetenschappelijk onderzoek. Kinderen kunnen die vaardigheid imiteren van leerkrachten, maar nog beter gaat het als ze het expliciet aangeleerd krijgen. Ongeveer 3% van de tijd die een docent besteedt aan het overbrengen van kennis gaat naar het proces (hoe doe ik het?) van die overdracht. Naar metacognitie en zelfregulatie dus. Docenten weten dat sommige van hun leerlingen dit niet vanzelf kunnen, maar ze weten vaak niet hoe ze hen daarbij kunnen helpen.

Onzekerheid

Onze behoefte aan zekerheid maakt dat we informatie zodanig shiften dat het in een kant en klaar eenvoudig frame past, waar we vervolgens alles naar gaan verklaren. Vaak beslissen we dus emotioneel, maar gebruiken we onze rede om het goed te praten, zonder dat we ons daar bewust van zijn. Ook dit van jezelf weten helpt om met de druk en eisen van de omgeving om te gaan.

Intacte metacognitieve vaardigheden beschermen je tegen extreem denken/fundamentalisme/fanatisme omdat er een zekere onverzoenbaarheid optreedt tussen de relativiteit en tijdelijkheid van gedachtengoed en het absolute denken van dergelijke geschriftinterpretaties. Hetzelfde geldt voor politieke standpunten en pakweg familievetes.

De beloning van goed oefenen met metacognitie is het leren omgaan met onzekerheid, waardoor je blijft leren en ontdekken.

Metacognitie helpt kinderen om in de klas beter te presteren, hun kansen beter in te schatten, beter te plannen en creatief te denken.

Jonah Lehrer tot startende universiteitsstudenten:

“Your job for the next few years is learning how to allocate your attention. It’s learning how to control this ambitious super computer you have inside your brain. Why is it so important? Because our attention is the one feature of the world we can control. We can control what we’re thinking of. This is what it means to be educated and intelligent.”